Een van Dr. Gorter’s initiatieven: een Biologisch-Dynamisch (organic) vegetarisch restaurant BALDUR in Amsterdam met cursussen en practische kook lessen voor patienten en hele school klassen
Weteringschans 72-74-76 in 1017 XR Amsterdam Centrum
Dr. Gorter was altijd al geïnteresseerd geweest in hoe voeding (maar ook pesticiden en kunstmest) gezondheid en ziekte zouden beïnvloeden. Maar op de universiteit was het een non-issue en werd het op geen enkele manier onderwezen. Om ethische redenen besloot Dr. Gorter sinds zijn vierde jaar al om vrijwillig te blijven leven als een strikte ovo-lacto vegetariër en dronk hij ook nooit alcohol. Bijna sinds de dag dat Dr. Gorter zijn eigen Day Care Health Center begon, werd hij geraadpleegd door veel kankerpatiënten; ook van ver en uit andere landen kwamen kankerpatiënten. Dr. Gorter besprak bijna altijd de levensstijl en voeding van patiënten. Dan kwamen vaak dezelfde problemen naar voren:
1) Gezond eten smaakt vreselijk
2) Om gezond te koken duurt het veel langer
3) Biologische en bio-dynamische producten zijn veel duurder
4) Zo kan ik niet koken.
Dus; het idee met Dr. Gorter kwam om naast de deur een health food restaurant op te zetten waar
- Mensen kunnen gewoon konden gaan eten en ontdekken dat gezond eten heerlijk kan smaken.
- Waar lezingen over alle aspecten van voeding, milieu en antroposofie konden worden gegeven
3) Geef kooklessen aan iedereen die geïnteresseerd is (maar vooral patiënten en hun geliefden). Hiervoor werden zeven keukens gebouwd in de achtertuin en hier werden ‘s avonds en in geselecteerde weekends lezingen en kooklessen aangeboden; er was ooit een wachtlijst om kooklessen van meer dan twee jaar (!) te starten.
4) De keuken zelf was zo groot dat Waldorf Bovenbouw studenten uit Amsterdam en Haarlem en andere steden, niet ver daar vandaan, massaal kwamen en soortgelijke kooklessen kregen en na een gezamenlijke lunch werden alle restjes mee naar huis genomen in “Doggy bags.”
Zo werd dus een restaurant opgericht. Dr. Gorter koos de naam Baldur uit de Germaanse Mythologie; deze God staat voor Renaissance; Verlichting, Opstanding in zekere zin. Het team van Baldur cultiveerde zijn eigen kruiden zoals rozemarijn, salie, lavendel, thymian, knoflook, enz. Voor de keuken volgens de bio-dynamische principes. Achttien mensen werkten fulltime bij Baldur en dit alles volgens de principes van de drievoudige sociale orde, waar het inkomen bijvoorbeeld alleen werd bepaald door de behoeften van elke medewerker.
Op de foto hierboven is Robert Gorter te zien die een vergadering voorzit met de meeste BALDUR-teamleden op een zonnige vroege lentedag in de achtertuin van BALDUR, de praktijk en het Ita Wegman Huis. Robert Gorter is vanaf zijn rug helemaal rechts op de foto te zien.
Voordeur van het Ita Wegman Huis voor alle anthroposofische therapieen: Weteringschans 74 in Amsterdam
Sociale Driegeleding
In de sociale opgang van het naoorlogse Europa in 1919 presenteerde Rudolf Steiner, PhD (1861 – 1925) zijn ideeën over het hervormen van de basis van de samenleving op drie fundamentele, autonome gebieden: economisch, politiek / rechten en cultureel. Hij werkte korte tijd om zijn ideeën in de praktijk toe te passen, maar het werd al snel onmogelijk om een ’drievoudige sociale orde’ tot stand te brengen en hij trok zich terug uit het uiterlijke werk op dit gebied. Sinds die tijd is er in de afgelopen decennia aan zijn ideeën gewerkt en ze zijn vandaag de dag even geldig gebleken als toen.
Deze concepten vinden hun oorsprong in de idealen van de Franse revolutie.
Sinds de Franse Revolutie stonden deze drie principes ook model voor de Founding Fathers die de Amerikaanse grondwet schreven. Zelfs de tekst van de Bill of Human Rights toont duidelijk deze drie principes (de basis voor de Verenigde Naties die in 1949 in San Francisco, Californië werden opgericht, en niet in New York City, waar het hoofdkantoor zich momenteel bevindt).
Broederschap is het gebied waar de productie en het delen van goederen plaatsvindt. Iemands arbeid wordt als een geschenk voor iedereen beschouwd en daarom kan men niet per uur worden betaald, maar aan alle economische behoeften van iedereen moet door alle collega’s samen worden voldaan.
Volgens alle principes van Bio-Dynamic Agriculture verbouwden BALDUR-medewerkers alle kruiden op hun eigen biologische boerderij. Baldur’s team kweekte zijn eigen kruiden zoals rozemarijn, salie, lavendel of knoflook, voor de keuken volgens de bio-dynamische principes en hier, met Tineke van Oranje (zij was ook Robert Gorter’s secretaresse bij de Jellinek Kliniek, een staatskliniek voor heroïneverslaafden en alcoholisten, die Robert Gorter mede oprichte in 1971) en Annet Stomph op hun knieën, zorgvuldig de kruiden selecteerend voor dat avonddiner (rond 1978).
Het was de oprechte wens van Dr. Robert Gorter om deze principes van de drievoudige sociale orde te implementeren op de manier waarop restaurant Baldur in Amsterdam zou functioneren. Een van de gevolgen was dat iedereen die in het restaurant werkte niet per uur en per opleiding werd betaald, maar volgens de behoeften van elk. Dus, tweemaal of driemaal per jaar, kwam het team samen om te bepalen hoe het geld dat binnenkwam eerlijk werd verdeeld onder de teamleden op basis van hun economische (financiële) behoeften.
Elk teamlid zou voor een bepaalde periode een mandaat krijgen om een bepaalde verantwoordelijkheid te dragen, zoals boekhouding of het kopen van de bio-dynamische (biologische) producten en het plannen van het menu voor de komende week.
Vaak en nadat zijn kliniek was afgelopen, hielp Robert Gorter als ober, deed de afwas of dweilde de vloeren en maakte de gangen en toiletten schoon na 23.00 uur (23.00 uur). Hier Dr. Gorter (l) met Ilse Bartels, die de bestellingen opneemt net voordat een live koffieconcert zou beginnen (ca. 1980)
Hier moet gezegd worden dat het een aantal jaren heel goed werkte. Toen Robert Gorter naar de VS emigreerde, plaatste hij alle eigendommen en inspanningen in de “Odin Foundation” (NL: Stichting Odin). Hij liet het beheer en de besluitvorming over aan iedereen die al minstens drie jaar hun werk was. Inkomsten delen volgens de behoeften van uw leeftijdsgenoten is moeilijker dan men zou denken. Helaas, een paar jaar daarna, het vertrek van Robert Gorter van Amsterdam naar San Francisco, Californië, om een academische carrière te beginnen, werden de principes van Three Fold Social Order geschrapt.
De drievoudige sociale orde stond ook bekend als het drievoudige Gemenebest of Towards Social Renewal. De Duitse titel luidt: „Die Kernpunkte der Sozialen Frage in den Lebensnotwendigkeiten der Gegenwart und Zukunft.“
Een andere collega, die voornamelijk als een van de koks werkte. Hier is hij bezig met het bakken van taarten en koekjes in de keuken, die zo groot was dat hij het hele restaurant als een “sous-terrein” met toegang tot de tuin bedekte (ca. 1978)
Een van de vele uithoeken van restaurant BALDUR, opgericht in 1975/1976.
Hoewel er geen formeel uniform was voor de collega’s, spraken we af om zoveel mogelijk een wit T-shirt met het Baldur-logo te dragen.
Elke medewerker van het (Bio-Dynamische) vegetarische restaurant Baldur aan de Weteringschans 76 in 1017 XR Amsterdam (naast het Ita Wegman Huis) zou een wit T-shirt met dit logo dragen. Een tijdlang waren deze T-shirts erg populair en werden ze dagelijks gekocht door klanten met een ‘happy tommy’.
Het logo toont een kabouter die in de tuin alle ingrediënten verzamelt om vegetarisch te koken.
Weer een andere collega, maar ze was een beetje “klein” en daarom moest ze op een krat staan om comfortabel het aanrechtblad te bereiken voor haar hakken, snijden en raspen …
De drie monumentale gebouwen aan de Weteringschans 72-76 die Dr. Gorter voor mijn enorme hypotheken kon verkrijgen, lagen naast elkaar en de tuinen werden door Dr. Gorter verenigd zodat er een klein park was en hij had er zelfs kippen, die vaak in de bomen sliepen….
Robert Gorter (ca. 1970) als minipopstar en B-filmster (voor gangsterfilms toen Bonnie & Clyde populair waren) maar hij kon geen klassieke muziek achterlaten. En natuurlijk was hij vastbesloten om arts te worden. Hij speelde bij benefit cncerten zoals bij de zomer rockconcerten in het Amsterdam Vondelpark, Amsterdamse Bos en in Kralingen in Rotterdam
Koffie Concerten
Een andere activiteit van Dr. Gorter was het organiseren van live klassieke koffieconcerten op zondagochtend in Baldur. Meestal werden studenten van het conservatorium uitgenodigd om klassieke kamermuziek te spelen. Ooit zong Nelly van der Spek ook; een wereldberoemde sopraan, die vaak in New York en Milaan in oratoria (“bel canto”) en in opera’s (Pucccini en Mozart) gezongen had. Nelly van der Spek werd een patiënt van Dr. Gorter en zijn team en hij kon zelf haar stem herstellen die ze jarenlang verloren had. Ze was natuurlijk buitengewoon dankbaar en als ‘dankjewel’ bood ze aan om een paar keer in Baldur te komen zingen.
Nelly van der Spek (archieffoto)
Deze koffieconcerten werden zo populair dat mensen vaak al een uur voor de opening van het restaurant en twee uur voor de start van het concert in een lange rij stonden bij de zijgang.
De koffieconcerten waren ‘gratis toegankelijk’ en gratis werd koffie geserveerd samen met Baldur’s populairste desert (“Toetje”): de ‘Banana Dream Pie.’
Het aanbieden van gratis concerten en exposities maakt ook deel uit van de grondbeginselen van de Sociale Driegeleding (Soziele Dreigliederung). Vanuit het domein van economie, cultuur en onderwijs wordt ondersteund. Deze gratis concerten met Banana Dream Pie ”(in het Nederlands“ bananendroomtaart ”) waren ook erg goede reclame en mensen kwamen lunchen of dineren na een koffieconcert… ..
Een paar weken voor de opening van Baldur, heimelijk midden in de nacht, plaatsten Robert Gorter en een vriend veel posters in de binnenstad van Amsterdam met de tekst: “over drie weken gaat het gebeuren!” en dan een week later “over twee weken zal het gebeuren” en dan “volgende week zal het gebeuren !.” Veel mensen begonnen zich af te vragen wat dat zou kunnen zijn …? Zelfs een plaatselijke krant besteedde aandacht aan deze mysterieuze berichten totdat overal posters verschenen waar het was gebeurd: Baldur was geopend…. Het was een zeer effectieve vorm van marketing en reclame.
Robert Gorter bespeelt de viool en de altviool op speciale instrumenten gebouwd op aanwijzingen van Rudolf Steiner (1861-1925). Soms speelde hij klassieke muziek alleen als straatmuzikant met (achterin te zien) Dr. Arie Bos, aan wie Dr. Gorter zijn praktijk schonk.
Op nummer 72 had Dr. Gorter sinds 1973 zijn eigen klinische praktijk opgezet en woonde op de bovenste verdiepingen. Op nummer 74 richtte hij het Day Care Health Centre voor antroposofische therapieën (The Ita Wegman Huis) op, zoals fysiotherapie (met houten badkuipen om warm-water baden aan kankerpatiënten aan te kunnen bieden om de lichaamstemperatuur te verhogen); curatieve euritmie, kunsttherapieën, muziektherapie, biografisch werk, enz. Op nummer 76 was Baldur gevestigd.
Van links naar rechts: Ria Bos, Robert Gorter, Herma en Elly Bos (Ria en Elly zijn zussen) als team zeven dagen per week bij de receptie van zijn eigen praktijk.
Aangezien Dr. Gorter drie grote hypotheken moest verwerven om de aankoop van de gebouwen EN alle renovaties die hij deed te financieren, werkte hij negen jaar heel hard en ook in de meeste weekenden. Niemand kan zich herinneren dat hij ooit vakantie heeft gehad. Sommigen herinneren zich dat hij twee keer een paar dagen op missie was voor Amnesty International (AI) naar Griekenland nadat de militaire junta was gevallen en om soortgelijke redenen naar Argentinië.
In de achtertuinen van de gebouwen 72-76 zette Robert Gorter een kippenhok op met ongeveer 25-30 kippen, die het hele jaar rond biologische eieren legden voor BALDUR (en een paar voor eigen gebruik). Omdat de kippen niet gekortwiekt waren, sliepen ze meestal ‘s nachts hoog in de omringende bomen.
Robert Gorter en drie van zijn receptionisten en doktersassistenten (Ria Bos en haar zus Elly van de Noort, en Herma, de bejaarde dame) op dat moment, in het huis van Rob, de beste bakkerij van Amsterdam in de Kalverstraat naast het 15e-eeuwse weeshuis (dat nu een museum is). Het was duidelijk net voor Eastern (1980) en het team handelde als Eastern Eggs en probeerde op te gaan in een echt Paas ei, dat als een bedankje was gegeven door Rob de bakker, want het team had veel gedaan voor zijn overleden vrouw vrij plotseling van een aneurysma in haar hersenen.
Een aantal Baldur-teamleden. Deze foto is door Dr. Gorter genomen op de trap, die naar de ingang van Baldur leidde op een ochtend (in 1975?). Je kunt een deel van het team van in totaal 18 leden zien die Baldur op dat moment in Baldur aanwezig waren.
